॥ पीठ पूजनम् ॥

मूर्ति के आसन पर या यंत्र पर यह पूजा अवश्य करे । दैनिक पूजन में यह पीठ पूजा अपने हृदयस्थल में कर हृदय में देवता का आह्वान कर मानसिक पूजन करे । देवता के यंत्र को भद्रमंडल या कलश पर यंत्र रखकर देवता का आह्वान पूजन करते है । परन्तु यंत्र को ब्रह्माण्ड व पृथ्वी का आधार मानकर, किस तरह के स्थान व आसन पर हम विराजमान करते है, यह हमारी आत्मा से जुड़ा एक तथ्य है । जो हमें देवता के प्रति प्रेम व आदर प्रदान करता है । पश्चात् उसके अंग देवता व परिचारिकाओं सहित पूजन करने पर देवता का सान्निध्य प्राप्त होता है ।

पहले यंत्र के चार द्वारों में रक्षात्मक देवता का आह्वान करे । हमारा ब्रह्माण्ड मण्डूकाकार तथा काल अग्निरुद्र (अग्नि, सोम, अग्निसोमभ्य सहित) संयोग से निर्माण करने वाली प्रकृति प्रकट हुई हमारी सृष्टि कूर्म व अनंत (शेष) के आधार पर टिकी है पृथ्वी का उद्धार वाराह ने किया था, अत: उनको स्मरण कर पृथिवी पूजन करे । पृथ्वी पर अमृत समुद्र, नवरत्नद्वीप, आनन्द उद्यान, कल्पवृक्ष, रत्नवेदिका व सिंहासन का ध्यानकर कमलदल में देवता के विराजमान होने का ध्यान करे । उस दल के पत्ते प्रकृतिमय है तथा उनमें सूर्य, चन्द्र, अग्नि की कला है ।
देवता की पीठ शक्तियों व दिव्यासन का ध्यान कर आह्वान किया जाता है । हाथ में अक्षत – पुष्प लेकर यंत्र पर पीठ पूजन करे । यह पीठ पूजा क्रम सभी देवताओं के लिए है । यंत्र के अभाव में मूर्ति हो तो मूर्ति के आसन स्थान पर पीठ पूजा करें ।

मं मण्डूकायै नमः । कां कालाग्निरुद्राय नमः । मूं मूलप्रकृत्यै नमः । आं आधार शक्त्यै नमः । कूं कूर्माय नमः । अं अनंताय नमः । वं वराहाय नमः । पूं पृथिव्यै नमः । अं अमृतार्णवाय नमः । ॐ अं आं इ ई….. हं लं क्षं नवरत्नमणिद्वीपाय नमः ।नं नन्दनोद्यानाय नमः । कं कल्पवृक्षाय नमः । स्वं स्वर्णप्राकाराय नमः । चिं चिन्तामणि मण्डपाय नमः । रं रत्नवेदिकायै नमः । रं रत्न सिंहासनाय नमः । पूं पूर्व पीठाय नमः । पूं. पूर्णपीठाय नमः । कं कामपीठाय नमः । उं उड्डियान पीठाय नमः ।
पूर्व दिग्भागे – ॐ द्वारश्रियै नमः । आग्नेया मां मातृपीठाय नमः । दक्षिणे – जं जालंधर पीठाय नमः । नैऋत्ये – कं कोल्हापुर पीठाय नमः । पश्चिमे – पूं पूर्णागिरिपीठाय नमः । वायव्यां – सौं सौहारोप पीठाय नमः । उत्तरे – कं कोल्हागिरि पीठाय नमः । ऐशान्यां – कं कामरूप पीठाय नमः । इं इन्द्राय नमः । ॐ ब्रह्मणे नमः । सत्वाय नमः । ऋग्वेदाय द्वारश्रियै नमः । आत्मने नमः । कालतत्वाय नमः । अम्बिकायै नमः । इन्द्राण्यै नमः । वेदमात्रे नमः । शैलपुत्र्यै नमः । ब्रह्मचारिण्ये नमः । चन्द्रघण्टायै नमः । कूष्माण्डायै नमः । स्कन्दमात्रे नमः । कात्यायन्यै नमः । कालरात्र्यै नमः । महागौर्यै नमः । सिद्धिरात्रै नमः ।

दिक्षिणदिग्भाये- ॐ द्वारश्रियै नमः । यमाय नमः ।शान्त्यै नमः । सिद्धायै नमः । क्षमायै नमः । विष्णवे नमः । यजुर्वेदाय नमः । रजसे नमः । विद्यातत्त्वाय नमः । जगन्मात्रे नमः । मायायै नमः । शिवायै नमः । शान्त्यै नमः । प्रभायै नमः । ह्रींकारायै नमः । क्लींकारायै नमः । मायायै नमः । वीरायै नमः । अंतरात्मने नमः । दण्डधराय नमः । वामनाय नमः ।

पश्चिम दिग्भागे – ॐ द्वारश्रियै नमः । वरुणाय नमः । रुद्राय नमः । सामवेदाय नमः । तमसे नमः । आदित्याय नमः । वारुण्यै नमः । शंखायुधायै नमः । हंसवाहिन्यै नमः । जगज्जीवायै नमः । जगद्वीजायै नमः । षोडशकलायै नमः । पूर्णकलशाय नमः । चित्रिण्यै नमः । चित्रमालायै नमः । चित्रायै नमः । चामुण्डायै नमः ।

उत्तरदिग्भागे – ॐ द्वारश्रियै नमः । ॐ सोमाय नमः । कपालधारिण्यै नमः । भक्तवत्सज्योत्सनायै नमः । कल्याणै नमः । शर्वाण्यै नमः । चन्द्रकलायै नमः । चन्द्रवदनायै नमः । विभूत्यै नमः । परम विभूत्यै नमः । भस्मधारिण्यै नमः । पावनायै नमः । गङ्गायै नमः । भागीरथ्यै नमः । गोदावर्यै नमः । प्रवरायै नमः । प्रणतायै नमः । क्रांकारायै नमः । क्रींकारायै नमः ।

दक्षिणे – गुरवे नमः । परमगुरवे नमः । परात्पर गुरवे नमः । परमेष्ठिगुरवे नमः । मातृपितृभ्यां नमः । उपमन्यु नमः । नारदाय नमः । सनकाय नमः । व्यासादिभ्यो नमः ।

वामे – गं गणपतये नमः । दुं दुर्गायै नमः । सं सरस्वत्यै नमः । क्षं क्षेत्रपालाय नमः ।

मण्डल की सभी दिशाओं में – धं धमार्य नमः – आग्नये । ज्ञां ज्ञानाय नमः – नैऋत्ये । वैं वैराग्याय नमः – वायवे । ऐं ऐश्वर्याय नमः – ईशाने । अं अधर्माय नमः – पूर्वे । अं अज्ञानाय नमः – दक्षिणे । अं अवैराग्य नमः – पश्चिमे । अं अनैश्वर्याय नमः – उत्तरे ।

मण्डल या यंत्र के मध्य में – ह्रीं आदिमायायै नमः । विं विद्यायै नमः । आनंदकन्द पद्माय नमः । सं सविन्नालाय नमः । पं प्रकृतिमय पत्रोभ्यो नमः । विं. विकारमय केसरेभ्यो नमः । रं दशकलात्मक वह्निमण्डलाय नमः । द्वादशकलात्मक अं अर्कमण्डलाय नमः । सं सत्त्वाय नमः । रं रजसे नमः । तं तमसे नमः । मं मोहात्मने नमः । मां मायातत्त्वाय नमः । विं विद्यातत्त्वाय नमः । शं शिवतत्त्वाय नमः । बं ब्रह्मणे नमः । मं महेश्वराय नमः । आं आत्मये नमः अग्निकोणे । अं अंतरात्मने वायव्ये । पं परमात्मने नैऋत्ये । ह्रीं ज्ञानात्मने नमः ईशाने ।

पश्चात् दशों दिशाओं में प्रधानपीठ शक्तियों का पूजन करे
गणेश, कृष्ण, राधा, शिव, राम, हनुमान में यही पीठ शक्तियां है अन्य देवताओं में कुछ भिन्न है ।

विं विभूत्यै नमः । उं उन्नत्यै नमः । कीं कान्त्यै नमः । हं हृष्ट्यै नमः । कीं कीत्यै नमः । सं सन्नत्यै नमः । वं व्युष्ट्यै नमः । उं उत्कृष्ट्यै नमः । मं मत्यै नमः । ॐ ऋद्ध्यै नमः । ॐ सर्वशक्तिस्वरूप पीठाय नमः ।
१.विष्ण उपासनायाम – गरुडासनाय नमः ।
२. शिव उपासनायाम् – वृषभासनाय नमः ।
३.गणेश उपासनायाम् – मूषकासनाय नमः ।
४. राधा उपासनायाम् – सर्वशक्तिमय राधायोग पीठाय नमः ।
५. कृष्णोपसनायाम् – सर्वशक्तिमय कृष्ण योगपीठाय नमः ।
६. दुर्गा उपासनायाम् – पूर्वाद्यष्टसु – नं नंदायै नमः । भं भगवत्यै नमः । रं रक्तदंतिकायै नमः । शां शाकंभर्यै नमः । दुर्गायै नमः । भीमायै नमः । कालिकायै नमः । भ्रामयॆ नमः । मध्ये – शिवदूत्यै नमः । धं धर्मस्वरूप सिंहासनाय नमः ।
७. ललितोपसनायाम् – (पूर्वादिक्रमेण) इं इच्छायै नमः । ज्ञां ज्ञानायै नमः । किं क्रियायै नमः । कां कामिन्यै नमः । कां कामदायै नमः । रं रत्यै नमः । रतिप्रियायै नमः । नन्दायै नमः । मध्ये मं मनोन्मये नमः । ऐं परायै अपरायै सौः सदाशिव महाप्रेत पद्मासनाय नमः ।