॥ रुद्र यन्त्रम् ॥

रुद्र यन्त्र के मध्य में पञ्चकोण है, उसके बाहर अष्टदल, उसके बाहर षोडशदल, उसके ऊपर चतुर्विंशतिदल, उसके ऊपर द्वात्रिंशदल तथा उसके बाहर चत्वारिंशदल (कहीं-कहीं पर ४५ दल का भी लेख है।) पश्चात् बाहर भूपूर में (द्वारयुक्त परिधि) बनाकर यन्त्र शोधन करें। यह यन्त्र शिव पूजन व मृत्युञ्जय प्रयोग दोनों में किया जाता है। (मन्त्र, महो.)

कैलासाचल सन्निभं त्रिनयनं पञ्चास्यमम्बायुतं
नीलग्रीव महीश भूषणधरं व्याघ्रत्वचाप्रावृतम् ।
अक्षस्रग्वर कुण्डिकाभयकरं चान्द्रीं कलां विभ्रतं
गङ्गाम्भो विलसज्जटं दशभुजं वन्दे महेशं परम् ॥

लिङ्गतोभद्र या सर्वतोभद्र पर “ॐ मण्डूकादि परतत्त्वांत पीठ देवताभ्यो नमः” से पीठ पूजन करे पश्चात् नवपीठ शक्तियों का पूजन करें —


पूर्वादिक्रमेण – ॐ वामायै नमः, ज्येष्ठायै नमः, रौद्र्यै नमः, काल्यै नमः, कलविकरिण्यै नमः, बलविकरिण्यै नमः, बलप्रमथिन्यै नमः, सर्वभूतदमन्यै नमः, । मध्ये – ॐ मनोन्मन्यै नमः ।
स्वर्णादिनिर्मित यंत्र का अग्न्युत्तारण कर दुग्ध व जलधारा से शोधन कर भद्रमण्डल पर पुष्पादि का आसन देकर “ॐ नमो भगवते सकलगुणात्मक शक्तियुक्तायानंत योगपीठाय नमः” से स्थापित करें ।
भगवान रुद्र का पूजन करें । यंत्र के आवरण देवताओं के पूजन की रुद्र से आज्ञा मांगें ।

ॐ संविन्मयः परोदेव परामृतरस प्रियः ।
अनुज्ञां रुद्र मे देहि परिवारार्चनाय मे ॥

प्रत्येक देवता की नामावलि में संबोधन के पश्चात् प्रथमा से पुष्पगंधार्चन तर्पण करते हुये ‘पादुकां पूजयामि तर्पयामि नमः’ कहें । प्रत्येक आवरण की पूजा पश्चात् —

“ॐ अभीष्ट सिद्धिं में देहि शरणागतवत्सल ।
भक्त्या समर्पये तुभ्यं अमुकावरणार्चनम्”

से पुष्पाञ्जलि प्रदान करें ।

प्रथमावरणम् – (पञ्चकोणे) १.ॐ सद्योजाताय नमः। २. वामदेवाय नमः । ३. अघोराय नमः । ४. तत्पुरुषाय नमः । ५. ईशानाय नमः । पूजनकर पुष्पाञ्जलि देवें ।

द्वितीयावरणाम् -(अष्टदले) पूर्वादिक्रमेण – ॐ नंदिने नमः । महाकालाय नमः । गणेश्वराय नमः । वृषभाय नमः । भृंगिरिटये नमः । स्कंदाय नमः। उमायै नमः । चण्डेश्वराय नमः । पूजन करके पुष्पाञ्जलि देवें ।

तृतीयावरणम् – (षोडशदले) अनंताय नमः । सूक्ष्माय नमः । शिवाय नमः । एकपादाय नमः । एकरुद्राय नमः । त्रिमूर्तये नमः । श्रीकण्ठाय नमः । वामदेवाय नमः । ज्येष्ठायै नमः । श्रेष्ठाय नमः । रुद्राय नमः । कालाय नमः । कलविकरणाय नमः । बलाय नमः । बलविकरणाय नमः । बलप्रमथनाय नमः । पूजन करके पुष्पाञ्जलि देवें ।

चतुर्थावरणम् – (चतुर्विंशति दले) अणिमायै नमः । महिमायै नमः । लघिमायै नमः । गरिमायै नमः । प्राप्त्यै नमः । प्राकाम्यायै नमः । ईशितायै नमः । वशितायै नमः । ब्राह्मयै नमः । माहेश्वर्यै नमः । कौमार्यै नमः । वैष्णव्यै नमः । वाराह्ये नमः । इन्द्राण्यै नमः । चामुण्डायै नमः । चण्डिकायै नमः । असितांगभैरवाय नमः । रुरुभैरवाय नमः । चण्डभैरवाय नमः । क्रोधभैरवाय नमः । उन्मत्तभैरवाय नमः । कालभैरवाय नमः । भीषणभैरवाय नमः । संहारभैरवाय नमः । इति पूजयित्वा पुष्पाञ्जलिं च दद्यात् ।

पञ्चमावरणम् – (द्वात्रिंशत्पत्र के पूर्वादिक्रमेण) ॐ भवाय नमः । शर्वाय नमः । ईशानाय नमः । पशुपतये नमः । रुद्राय नमः । उग्राय नमः । भीमाय नमः । महादेव नमः । अनंताय नमः । वासुकये नमः । तक्षकाय नमः । कुलीरकाय नमः । कर्कोटकाय नमः । शङ्खपालाय नमः । कंबलाये नमः । अश्वतराय नमः । वैन्याय नमः । पृथवे नमः । हैहनाय नमः । अर्जुनाय नमः । शाकुंतेलाय नमः । भरताय नमः । नलाय नमः । रामाय नमः । हिमवते नमः । निषधाय नमः । विंध्याय नमः । माल्यवते नमः । पारियात्राय नमः । मलयाय नमः । हेमकूटाय नमः । ॐ गंधमादनाय नमः । इति पूजयित्वा पुष्पाञ्जलिं च दद्यात् ॥

षष्ठमावरणम् – (चत्वारिंशदले) सभी तन्त्र ग्रन्थों में प्रथम ८ दिक्पाल, पश्चात् उनकी ८ शक्तियां, उनके ८ आयुधों एवं ८ वाहन तथा अष्टदिग्गजो का पूजन क्रम लिखा है । परन्तु इससे देवता कही, उनकी शक्ति व वाहन कहीं, आयुध कहीं इस तरह का क्रम हो जाता है । जब की आवाहन मन्त्रों में आता है कि अमुक देवतायै सांगायै सशक्त्यै सायुधायै सवाहनायै आवाहामि । अत: यहाँ इस आवाहन क्रम से स्थापना व पूजन दिया जा रहा है जो दूसरे मतों से भिन्न हो सकता है ।
पूर्वादिक्रमेण – ॐ इन्द्रायै नमः । ॐ शच्चै नमः । ॐ वज्राय नमः । ॐ ऐरावतायै नमः । ॐ अग्नये नमः । ॐ स्वाहायै नमः । ॐ शक्त्यै नमः । ॐ अजाय नमः । ॐ यमाय नमः । ॐ वारायै नमः । ॐ दण्डाय नमः । ॐ महिषाय नमः । ॐ निर्ऋये नमः । ॐ खड्गिन्यै नमः । ॐ खगाय नमः । ॐ प्रेताय नमः । ॐ वरुणाय नमः । ॐ वारुण्यै नमः । ॐ पाशाय नमः । ॐ मीनाय नमः । ॐ वायवे नमः । ॐ वायव्यै नमः । ॐ अङ्कुशायै नमः । ॐ पृषदे नमः । ॐ कुबेराय नमः । ॐ कौबेर्यै नमः । ॐ गदायै नमः । ॐ नराय नमः । ॐ ईशानाय नमः । ॐ ईशान्यै नमः । ॐ त्रिशूलाय नमः । ॐ वृषभाय नमः । ॐ ऐरावताय नमः । ॐ पुण्डरीकाय नमः । ॐ वामनाय नमः । ॐ कुमुदाय नमः । ॐ अञ्जनाय नमः । ॐ पुष्पदंताय नमः । ॐ सार्वभौमाय नमः । ॐ सुप्रतीकाय नमः ।

सप्तमावरणम् – (भूपूरे) – इन्द्राय नमः । इन्द्र श्री पादुकां पूजयामि तर्पयामि । इसी तरह अग्नि, यम, नैऋति, वरुण, वायव्य, कुबेर, ईशान, ब्रह्म एवं अनन्त सभी दिक्पालों का पूजन करें ।

अष्टमावरणम् – (भूपूरे आग्नेयादि कोणेषु) ॐ विरूपाक्षाय नमः । ॐ विश्वरूपाय नमः । ॐ पशुपतये नमः । ॐ उर्ध्वलिङ्गाय नमः ऐशान्ये ।
भूपूर के बाहर पूर्वादि ८ दिशाओं में – ॐ श्वेताय विप्रवर्णाय सहस्रफणाय शेषाय नमः । ॐ नीलाय वैश्यवर्णाय पञ्चशतफणाय तक्षकाय नमः । ॐ कुंकुमाभाय विप्रवर्णाय सहस्रफणाय अनन्ताय नमः । ॐ पीताय क्षत्रियवर्णाय सप्तशतफणाय वासुकये नमः । ॐ कृष्णाय वैश्यवर्णाय सप्तशतफणाय शङ्खपालाय नम. । ॐ उज्वलाय शूद्रवर्णाय पञ्चशतफणाय महापद्माय नमः । ॐ उज्वलाय शूद्र वर्णाय त्रिंशदफणाय कंबलाय नमः । ॐ उज्वलाय शूद्रवर्णाय त्रिंशदफणाय कर्कोटकाय नमः ।

इति अष्टमावरणं पूजयित्वा पुष्पाञ्जलिं च दद्यात् ।

एवमावरणपूजनं कृत्वा धूपादि नीराजनान्तं संपूज्य बद्धांजलि पूर्वकं प्रार्थयेत् ।

ॐ नमो विरिचिविष्ण्वीशभेदिने परमात्मने ।
सर्गसंस्थिति संहार व्यापृतव्यक्तमूर्तये ॥ १ ॥
नमश्चतुर्धाप्रोद्भूत भूतभीतात्मनो भुवः ।
भूरिभारार्ति संहर्त्रे भूतनाथय शूलिने ॥ २ ॥
विश्वग्रासाय विकसत्कालकूट विषाशने ।
तत्कालां कांकितग्रीव नीलकण्ठाय ते नमः ॥ ३ ॥
नमो देहार्द्धकांताय दग्धदक्षाध्वराय च ।
चतुर्वर्गेष्ट सिद्ध्यर्थदायिने मायिनेऽणवे ॥ ४ ॥
स्थूलाय मूलभूताय शूलवारितविद्विषे ।
कालहंत्रे नमश्चन्द्रखण्डमण्डितमौलये ॥ ५ ॥
भस्मासक्ताय भक्ताय भुक्ति-मुक्ति प्रदायिने ।
सकृद्वयक्त स्वरूपाय शंकराय नमो नमः ॥ ६ ॥
नमो अंधकांतकरिपवेऽसुरद्विषे नमोऽस्तु ते द्विरदवराभवभेदिने ।
विषोल्लसत्फणिकुलबद्धमूर्तये नमः सदा वृषवरवाहनायते ॥ ७ ॥
वियन्मरुद्भुत वहवायु कुंभनीमखेशख्यमृत मयूखमूर्तये ।
नमः सदा नरकायावभेदिने भवेह नो भवभयभंगकृद्विभो ॥ ८ ॥

इति रुद्रस्वतेन स्तुत्वा साष्टांगं प्रणम्य जपं कुर्यात् । अस्य पुरश्चरणं दशलक्ष जपः एवमर्चन्महादेवं पञ्चाङ्ग न्यास पूर्वकम् । दशाक्षर जपासक्तो न सीदेस्वेष्टसाधने । मनोहराणिगेहानि सुंदर्योवामलोचनाः । धनमिच्छापूरणांतं लभते शिवसेवनात् ॥

जो व्यक्ति नित्य रुद्र यन्त्र का अर्चन करने में असमर्थ हैं वे यदि शिव पञ्चावरण देवानां स्तुतिः का पाठ करें तो उसे यन्त्रार्चन का पूर्ण फल मिलता है ।

॥ इति दशाक्षर रुद्रमन्त्र प्रयोगः ॥

 

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.